نهضت ملی شدن نفت 29 اسفند 1329

اولین بار در سال 1250 شمسی ناصر‌الدین شاه امتیاز بهره‌برداری از معادن نفت(پترول) را به "بارون جولیوس دو رویتر" به مدت 70 سال واگذار کرد. درسال 1281 شمسی مظفرالدین شاه ، امتیاز اکتشاف ، استخراج ، بهره‌برداری و فروش نفت در سراسر کشور به جز پنج ایالت شمالی ایران (آذربایجان، گیلان، مازندران، گرگان و خراسان) را به مدت 60 سال به ویلیام ناکس دارسی انگلیسی واگذار کرد. و در مقابل دارسی میبایست حدود 16 درصد از منافع خالص نفت را به عنوان حق امتیاز به دولت ایران پرداخت می‌کرد،
 پس از اشغال ایران توسط انگلیس و شوروی و پس از آن آمریکا در جنگ جهانی دوم، رقابت آنها بر سر منافع به‌ویژه نفت تشدید شد، ولی دولت انگلستان به منظور حفظ سلطه‌اش بر نفت جنوب ، با مقامات وقت ایران وارد مذاکره شد تا قراردادی را به تصویب برساند که طی آن قرارداد 1933 ، مورد تایید و تاکید قرار گیرد این قرارداد که به . "گس- گلشاییان" مشهور بود ، در روندی تدریجی ولی مداوم از سوی اقشار مختلف مردم کشور  مورد مخالفت‌ و اعتراض‌های شدید قرار گرفت و چند سال بعد با تشکیل فراکسیون اقلیت «ملیون » در مجلس شانزدهم به رهبری دکتر محمد مصدق ،  طرح مطالبه دیرین خلع ید استعمار پیر انگلیس از ثروت‌ملی‌نفت و اوج‌گیری مبارزات استقلال‌خواهانه و ضداستعماری ملت ایران پیگیری شد .

دکتر محمد مصدق در راس مبارزات مردم ایران قرار داشت . با رشد جنبش ، کارگران با اعتصاب‌ خویش ، موقعیت دکتر مصدق را مستحکم تر کردند . تا آنجا که در فضای سیاسی – اجتماعی بسیار حساس آن روزگار ، نهایتاً در روز ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ ماده واحده‌ای راجع به ملی شدن صنعت نفت ایران از تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی گذشت و چند روز بعد در آخرین روز سال ۱۳۲۹ یعنی ۲۹ اسفند ، مجلس سنا نیز مصوبه مجلس شورای ملی را تأیید کرد. و بدین ترتیب روز  ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ به عنوان روز تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران در حافظه ملت ایران باقی ماند.

متن پیشنهاد تصویب شده :

به‌نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نمائیم که صنعت نفت ایراند ر تمام مناطق کشور بدون استثناء ، ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد .